Małpy, to powszechnie używana nazwa naczelnych. Zalicza się do nich 60 gatunków małpiatek, 175 gatunków małp właściwych. Małpy wąskonose (małpy Starego Świata-Azja, Afryka) to pawiany, gibony, szympansy, orangutany i makakowate. Małpy szerokonose (małpy Nowego Świata) to kapucynki, pazurkowce i czepiakowate. Małpy człekokształtne to gibony, orangutany, goryle i szympansy.
Niesamowity małpi świat – ciekawostki o małpach
1. Marmozeta karłowata – pigmejka, najmniejsza małpa świata. Skulona zmieści się w dłoni. Średnio w grupie 5 osobników. Dominującą rolę spełnia samica. Całe stado wspólnie opiekuje się młodymi dominującej samicy. Samica przez pierwsze dwa tygodnie chroni młode, nosząc je przy sobie.
2. Samica Uakari szkarłatnej waży od 2- 3, 5 kg. Samce mają nietypowy wygląd, jasnoczerwoną, płaską twarz i bardzo krótki ogon. Samiec z czerwoną twarzą uważany jest za okaz zdrowia. Osobniki o jasnej twarzy uważa się za chore. Pozostają bez partnerów. Uakari żyją od 15-30 lat. Tworzą grupę od 10-30 osobników.
3. Małpy sajmiri wiewiórcze zamieszkują Amerykę Pd. Żyją w związkach poligamicznych. Na wolności żyją w dużych grupach, do 100 osobników. Bezdzietna samica pomaga, w opiece nad dziećmi spełniając, rolę „cioci”. Żyją na drzewach.
4. Małpiatki (Prosimiae), to nieduże ssaki naczelne. Prosimiae oznacza „przed małpami”. Mają dobrze rozwinięty węch, znakują swoje terytorium, mają 36 zębów, duże oczy, świetnie widzą w nocy.
5. Mandryl, największa i najbardziej kolorowa małpa, spokrewniona z pawianami. Mają fioletowo-niebieskie prążki wzdłuż nosa, czerwone usta i złotą brodę. Grupa liczy nawet kilkaset osobników. Dorosły osobnik waży ok. 30 kg. Ludzie polują na mandryle dla mięsa.
6. Naukowcy sfilmowali mandryla, który zdejmował korę z patyka, następnie posłużył się nim do oczyszczania brudu spod paznokci stóp. Mandryle czyszczą sobie uszy, zapobiegają w ten sposób występowaniu infekcji.
7. Mandryle komunikują się głośnymi krzykami i pomrukami, znakami zapachowymi.
8. Naukowcy z Kioto zaobserwowali jak samice makaków przy użyciu kosmyków włosów, czyszczą sobie zęby. Makaki czasem gryzą włosy, aby usunąć pasożyty. Robią to wolno, dokładnie i w towarzystwie młodych, ucząc dzieci dbania o jamę ustną.
9. Orangutan, małpa człekokształtna, żyje na Borneo i północnej Sumatrze. Orangutan oznacza “osobę z lasu”. Po osiągnięciu dojrzałości żyje samotnie lub z potomstwem. Samce i samice, spotykają się tylko w okresie rozrodu. Dorosłe samce osiągają wagę 120-140 kg. W niewoli orangutany żyją ok. 60 lat. Dorosłe samce na policzkach mają wielkie fałdy, które powiększają głowę i stanowią o powodzeniu wśród samic. Samce bez fałd na policzkach są przez samice odrzucani. By zbliżyć się do samicy, stosują siłę, tropią samicę i zmuszają ją do zbliżenia. Samica rodzi jedno młode raz na kilka lat, opiekuje się dzieckiem przez ok. 6 lat. Przez ten czas uczy dziecko jak przeżyć samodzielnie.
10. Szympansy są od nas znacznie silniejsze i sprawniejsze fizycznie, chwytne stopy pozwalają na wykonywanie wielu manualnych czynności.
11. Szympansy podobnie jak ludzie nie mają włosów na twarzy, dłoniach i stopach. Samce, w pozycji stojącej, mogą osiągnąć 3 m wysokości.
12. Szympansy boją się wody, nie potrafią pływać.
13. Szympansy bonobo karłowate za pomocą gałęzi wydobywają termity, mrówki, przy pomocy kamienia rozbijają orzechy.
14. Każdej nocy szympansy przygotowują dla siebie posłania w innym miejscu. Ta czasochłonna praca to zbieranie i łamanie gałęzi, przeplatane z liśćmi i formowanie legowiska, które ma spełniać funkcję “materaca”.
15. Samce szympansa pozostają w tej samej społeczności w której się urodziły, samice opuszczają grupę po osiągnięciu dojrzałości. Przeciętna życia na wolności to ok. 50 lat.
16. Szympansy mają taki sam wzrok, słuch i powonienie jak człowiek. Chorują na raka i na te same choroby co człowiek, ale znacznie rzadziej.
17. Szympansy usuwają sobie na wzajem pasożyty, wzmacnia to więzy w grupie. Takie zachowanie często obserwuje się wśród samców, zwłaszcza między samcem dominującym a samcami z niższej hierarchii.
18. Szympansy po walce okazują emocje, godzą się, obejmują i całują.
19. Gorylica Koko urodzona w ZOO w San Francisco w 1971r. w testach na inteligencję w Stanfordzkiej Skali Inteligencji Bineta (indywidualne badania sprawności intelektualnej) uzyskała 95 IQ. Przeciętna dla ludzi wynosi 100 IQ.
20. W Republice Kongo nielegalne jest kłusownictwo, handel i spożywanie gorylego mięsa. Dla mięsa, co roku zabija się ok. 400 goryli. Goryle to nie jedyne zwierzęta, zabijane przez kłusowników w celu zaspokojenia zapotrzebowanie na wysokiej klasy mięso.
21. Grupa wykładowców i studentów z uniwersytetu angielskiego, w zagrodzie dla makaków czubatych w ZOO w Paignton zostawili maszynę do pisania, oczekując, że małpy zaczną pisać. Eksperyment niestety skończył się “zaatakowaniem” klawiatury przez małpy i oddaniem moczu na klawiaturę.
22. Makak japoński jest, jedną z najbardziej znanych małp. Charakterystyczną cechą zachowania małp, są zimowe kąpiele w gorących, wulkanicznych źródłach. W grupie dominują spokrewnione samice. Nietypowa jest hierarchia, gdzie młodsza siostra ma wyższą pozycję niż starsza. Samce opiekują się młodymi, gdy matki wydają na świat potomstwo.
23. Makaki japońskie doskonale przystosowały się do życia w bardzo niskich temperaturach nawet minus 20 °C. Grubość futra rośnie wraz ze spadkiem temperatury. Makaki są świetnymi pływakami, pływają na dystansie 0. 5 km. Najwyższe wzniesienia, gdzie zaobserwowano makaki to 3180 m.
24. Japońskie makaki, zanim zjedzą bataty, myją je w słonej wodzie.
25. Makak magot ma ręce i nogi prawie tej samej długości, długość ogona lub jego brak uzależniony jest od gatunku, samiec zajmuje się potomkiem.
26. Duk wspaniały (Azja – Wietnam, Laso, Kambodża) jest to nieduża małpka z rodziny makakowatych. Niezwykłą cechą tego gatunku jest dzielenie się pokarmem z grupami niespokrewnionymi. Samica młode rodzi na drzewie.
27. Zdarza się, że małpy jedzą przejrzały i sfermentowany pokarm. Można spotkać orangutany, goryle lub szympansy w stanie odurzenia.
28. Najstarszy i najsilniejszy samiec goryla dominuje nad grupą. Samce ze srebrnym grzbietem są bardziej agresywne niż pozostali członkowie grupy, odpowiadają za całą grupę. Gdy przywódca ginie, stado przechodzi pod opiekę innego, silnego samca. Samice rywalizują o samca. Samiec osiąga wagę nawet do 200 kg, samica ok. 100 kg.
29. Naukowcy odkryli złote małpy, które żyją jedynie w Chinach. Naukowcy twierdzą, że unikalny nos pomaga uniknąć odmrożeń. Żyją w grupach 600 osobników.
30. Na górze Fanjing, w północnej części prowincji Yunnan, złote małpy żyją w ośnieżonych pasmach górskich na wysokości 3300-4000 m n. p. m., gdzie temperatura wynosi średnio 4, 7 stopnia Celsjusza. Młode małpki rodzą się w czerwcu lub lipcu.
31. Titi rudobrody to małpa wielkości kota, o szaro-brązowej sierści, długim futrzanym ogonie, ważą mniej niż 2 kg. Titi to gatunek małp, łączących się w pary na całe życie, wydają jedno dziecko rocznie. Okazują, sobie sympatię trzymając, się za ręce. Należą do gatunków krytycznie zagrożonych z powodu wycinki lasów.
32. Marmozety, małpy szerokonose, z podrodziny pazurkowców z białymi uszami. Pochodzą z Brazylii. Ważą ok. 1 kg, osiągają długość 37 cm, żyją ok. 17 lat. Ich siedlisko to gęste zarośla.
33. Marmozeta Geoffroy jest prześliczna. Maleńkie, puszyste maleństwo, długości palca. Ma białe policzki, czoło i gardło, czarne uszy, brązową twarz. Futerko ma szaro-czarne i żółto-pomarańczowe plamki. Należy do małpek udomowionych.
34. Geoffroy żywią się sokiem drzewnym, który znajduje się pod korą drzewa. Miniaturowe małpki na wolności żyją ok. 10 lat w niewoli 20 i dłużej.
35. Miniaturowe małpki zawsze rodzą bliźniaki, karmione są przez całą rodzinę. Małpki rozróżniają kolory.
36. Małpki hodowlane sajmiri, marmozeta uistiti, tamaryna białoczuba, to małpki towarzyskie, lubiące psoty, nieprzystosowane do siedzenia w klatce.
37. Udomowione małpki przez całe życie, muszą nosić pampersy, gdyż moczem oznaczają swoje terytorium.
38. Małpy wiewiórcze, żyją na drzewach, są małe, zwinne i szybkie. Mają od 30 do 50 cm, ważą ok. 60 dkg. Jest 5 gatunków małp wiewiórczych. Są wszystkożerne: nasiona, kwiaty, owoce, koniki polne, gąsienice, żaby.
39. Wyjce, małpy szerokonose – samce osiągają długość ok. 65 cm, samice ok. 50 cm, waga samców ok. 15 kg, samic ok. 7, 5 kg. Cechą charakterystyczną są wydawane odgłosy przez worki krtaniowe, słyszalne na odległość kilku kilometrów. Większość swojego życia spędzają na drzewach.
40. W czerwcu 2007r. w Demokratycznej Republice Konga odkryto nowy gatunek małpy tzw. Lesula, o sowim wyglądzie i „ludzkim” wyrazie oczu. Lesula to koczkodan. Samce ważą ok. 4-7 kg, samice ok. 3, 5-4 kg.
41. Niektóre gatunki małp przenoszą na ludzi wirusa Ebola (gorączka krwotoczna), wirusa B, żółtą febrę, gruźlicę i inne niezidentyfikowane zaburzenia chorobowe.
42. W 2017 roku na ulicach Bangkoku, strażnicy ochrony przyrody znaleźli makaka, który ważył trzy razy więcej niż małpy tego gatunku. Dzikie małpy, często są dokarmiane przez turystów jedzeniem z fast foodów i napojami gazowanymi. Makak ważył 26 kg, zdrowy makak osiąga wagę ok. 9 kg. Nazwany przez tubylców „Wujkiem Tłuściochem” po interwencji strażników, makakowi opracowano dietę zawierającą chude białko, owoce i warzywa.
43. Mandryl barwnolicy jest jednym z największych gatunków małp i najbardziej kolorowy. Żyje w lasach tropikalnych. Waga samca 30-50 kg, samice średnio 15 kg, wzrost ok. 1m. Samice rozmnażają się z najbardziej dominującymi samcami.
44. Małpy Nowego Świata z rodziny pazurkowatych mają 32 zęby, małpy Starego Świata mają 32 zęby, pozostałe małpy szerokonose mają 36 zębów. Samce niektórych gatunków mają kły służące do obrony, a także chwytania i rozrywania pokarmu.
45. Magoty z Gibraltaru to jedyne małpy w Europie żyjącą na wolności. Małpy są atrakcją Gibraltaru, nie boją się ludzi, okradają turystów, wskakują na ich ramiona. Przestraszona małpa może ugryźć. Przyzwyczajone przez turystów do dokarmiania, coraz bardziej zbliżyły się do człowieka. Istnieje, zakaz dokarmiania magotów. Złamanie zakazu skutkuje, karą pieniężną.
46. Uczeni z Wielkiej Brytanii twierdzą, że osierocone dziewięciomiesięczne małpki (szympansiątka) dzięki troskliwej opiece człowieka są zdolniejsze od dziewięciomiesięcznego dziecka.
47. Imperial Tamarin, część nazwy „imperial” otrzymała ze względu na elegancką białą brodę i wąsy. Naukowcom wąsy małpki skojarzyły się z wąsami cesarza niemieckiego Wilhelma II. Małpka jest, bardzo mała ma, ok. 25 cm i waży 30 dkg. Młode małpki wyglądają jak pluszowa zabawka. Na czele stada stoi najstarsza małpa (samica).
48. Kapucynka czarno-biała, kojarzona jest z “małpką kataryniarza”. Nazwa pochodzi od charakterystycznej “czapki ” na czubku głowy – wzór i kolor uzależniony jest od gatunku kapucynki. Bardzo inteligentna, waży ok. 4 kg, o czarnym ubarwieniu futra i różowo-białym futerku na twarzy i ramionach. Małpka długowieczna, zarejestrowana miała ok. 54 lat. Kapucynka żyje w grupach 16 osobników, gdzie ¾ stanowią samice. Samice żyją w sposób ciągły w jednym stadzie, samce zmieniają się co 4 lata.
49. Kichająca małpka – Rhinopithecus strykeri, należy do rodziny makakowatych. Złota małpka lub małpa o zadartym nosie została odkryta w 2010 roku. Długi ogon to 140% całości tułowia. Charakterystyczną cechą małpy jest zadarty nos. Gdy pada deszcz, woda dostaje się do nosa i małpa kicha. Głowę chowa między kolana, by schronić się przed deszczem. Gatunek skrajnie zagrożony, przez niszczenie lasów i polowania.
50. Rezus to najdokładniej zbadana przez naukę małpa. Kończyny przednie i tylne są tej samej długości. Rezus o o imieniu Albert 14 czerwca 1949 roku był pierwszą małpą, która poleciała w kosmos.
51. Afrykańskie koczkodany rude – patas rudy to najszybsze naczelne. Budowa ciała i prędkości jakie osiąga przypominają charta.
52. Patasy rude żyją w grupie składającej się od 10 do 40 osobników. Podczas ataku przez drapieżnika, samiec odciąga zagrożenie od samic i młodych, uciekając z dużą prędkością ok. 55 km/h.
53. Kapucynki w Stanach Zjednoczonych często trzymane są jako zwierzęta domowe, mają wspaniały kontakt z ludźmi (współpracują z osobami niepełnosprawnymi). Są ciekawskie i bardzo inteligentne.
54. Pawian to ssak z rodziny koczkodanowatych, duży, silny, poruszający się po ziemi. Pawiany żyją na terenach sawanny i półpustynnych, kilka gatunków zamieszkuje lasy tropikalne. Samce często ze sobą walczą o dominacje. Przestrzegana jest hierarchia – osobniki dominujące mają pierwszeństwo przy podziale zdobyczy, wybierają partnerów godowych, pilnują porządku w grupie.
55. Najmniejszym gatunkiem pawiana jest pawian gwinejski, osiąga długość do ok. 1, 15 cm, największym jest pawian chacma (pawian niedźwiedzi), osiąga długość do ok. 1, 50 cm.
56. Pawiany chacma żyją w grupach około 50 osobników. Grupy są mieszane, samce i samice lub grupa samic z jednym samcem.
57. W Etiopskim Parku Semien żyją najbardziej zjawiskowe małpy- dżelada brunatna. Małpy mają piękną, puszystą grzywę, futro z długim włosem przypominające pelerynę, na piersi czerwony wzór przypominający czerwone serce.
58. We wrześniu 2017 roku w poznańskim Starym ZOO zmarła najstarsza małpa z gatunku gibon siamango o imieniu Bunia. Miała 48 lat. Małpy tego gatunku żyją do około 35 lat. Bunia przeżyła wszystkie swoje dzieci. Z jej wnuków żyje jeszcze trójka.
59. Gibony simango posiadają umiejętność pięknego i głośnego śpiewu (melodyczne dźwięki). “Organizują” pojedynki śpiewacze. W zależności od gatunku trwają one od 10 do 30 min.
60. Małpy z Nowego Świata pojawiły się około 30 milionów lat temu. Dowody wskazują, że Afryka jest najbardziej prawdopodobnym miejscem pochodzenia.
Najnowsze komentarze